De elektrische fiets is in korte tijd uitgegroeid tot een populair alternatief voor auto’s en het openbaar vervoer. Veel mensen zien de e-bike als een duurzame oplossing voor dagelijkse mobiliteit. Maar hoe groen is een elektrische fiets écht? Kun je met een gerust hart zeggen dat je bijdraagt aan een beter milieu wanneer je overstapt op elektrisch fietsen? In dit artikel bekijken we de duurzaamheid van de elektrische fiets vanuit verschillende invalshoeken: van productie tot gebruik en uiteindelijke afvalverwerking. De waarheid is namelijk genuanceerder dan een simpele ‘ja’ of ‘nee’.
De productie
Voordat een elektrische fiets op de weg komt, heeft het al een aanzienlijke ecologische voetafdruk achtergelaten. De productie van e-bikes vereist veel grondstoffen en energie. Vooral de accu, vaak een lithium-ion batterij, is een aandachtspunt. Voor het winnen van lithium, kobalt en nikkel zijn intensieve mijnbouwprocessen nodig die gepaard gaan met milieuschade en ethische vraagstukken, zoals slechte arbeidsomstandigheden in kobaltmijnen in Congo (Bron: Amnesty International, 2019).
Daarnaast wordt een groot deel van de elektrische fietsen en hun onderdelen geproduceerd in Azië, met als gevolg dat er veel transportbewegingen nodig zijn voordat de fiets in Nederland aankomt. Dit alles zorgt ervoor dat de CO2-uitstoot tijdens de productie van een e-bike fors hoger ligt dan bij een gewone fiets. Uit onderzoek van het Duitse Umweltbundesamt blijkt dat de productie van een elektrische fiets gemiddeld zo’n 134 kilogram CO2 uitstoot veroorzaakt, tegenover ongeveer 96 kilogram bij een gewone fiets.
Toch moeten we deze cijfers in perspectief plaatsen. Want de echte milieuwinst van een elektrische fiets zit niet in de productie, maar in het gebruik.
Het dagelijks gebruik
Wanneer je eenmaal op de elektrische fiets rijdt, begint de duurzame waarde zich te ontvouwen. Een e-bike verbruikt aanzienlijk minder energie dan een auto of scooter. Volgens gegevens van Milieu Centraal verbruikt een elektrische fiets gemiddeld 1 kilowattuur elektriciteit per 100 kilometer – dat is vergelijkbaar met het energieverbruik van een wasbeurt op lage temperatuur.
Rijd je in plaats van met de auto met een elektrische fiets, dan bespaar je gemiddeld 150 gram CO2-uitstoot per kilometer. Bij dagelijks gebruik kan dat flink oplopen. Stel je rijdt 10 kilometer per dag naar je werk en terug, dan bespaar je jaarlijks ongeveer 600 kilo CO2 ten opzichte van autorijden.
Bovendien zorgt de ondersteuning van de elektrische fiets ervoor dat meer mensen geneigd zijn om de fiets te pakken in plaats van de auto. Ook ouderen en mensen met een fysieke beperking profiteren van deze mobiliteitsoplossing. Uit cijfers van het CBS blijkt dat het gebruik van de e-bike leidt tot een duidelijke verschuiving in vervoerskeuze – en dat draagt positief bij aan de duurzaamheid van onze mobiliteit.
Levensduur en onderhoud: duurzaamheid vraagt om zorg
De milieuwinst van een elektrische fiets is sterk afhankelijk van hoe lang deze meegaat. Een e-bike die slechts drie jaar wordt gebruikt, heeft een andere ecologische voetafdruk dan een fiets die tien jaar meegaat. Daarom is onderhoud cruciaal. Regelmatig onderhoud aan de motor, accu en remmen verlengt de levensduur aanzienlijk.
Daarnaast speelt het gedrag van de gebruiker een rol. Hoe je laadt, hoe vaak je rijdt, en hoe je de fiets bewaart – allemaal factoren die van invloed zijn op de levensduur van met name de accu. Volgens Milieu Centraal gaat een gemiddelde e-bike-accu ongeveer vijf tot acht jaar mee, afhankelijk van gebruik en laadgedrag.
Vervanging van de accu is wel een milieukwestie. De recycling van lithium-ion batterijen staat nog in de kinderschoenen, al zijn er in Europa initiatieven om dit beter te organiseren. Het Europese project Li-Cycle werkt bijvoorbeeld aan een efficiënter systeem voor batterijrecycling, met als doel om de grondstoffen opnieuw te kunnen gebruiken in nieuwe accu’s.
Een betere keuze dan de auto – maar niet zonder aandachtspunten
Alles afwegend is de elektrische fiets zeker een duurzamer alternatief dan de auto – vooral voor korte afstanden tot 15 kilometer. De besparing op uitstoot, geluidsoverlast en ruimtegebruik is significant. Zeker in stedelijke gebieden kan de e-bike bijdragen aan schonere lucht en een betere leefomgeving.
Maar: een e-bike is niet per definitie duurzaam als deze enkel andere vormen van duurzaam vervoer – zoals lopen of fietsen zonder motor – vervangt. In dat geval neemt het energieverbruik juist toe. De milieu-impact blijft dan namelijk hoger dan bij een gewone fiets.
Ook speelt overconsumptie een rol. Door de groeiende populariteit van elektrische fietsen zijn er steeds meer modellen, gadgets en accessoires op de markt gekomen. Een bewuste keuze voor kwaliteit boven kwantiteit is daarom belangrijk.
De elektrische fiets is een stap in de goede richting
Hoewel de elektrische fiets zeker niet zonder milieu-impact is, mag hij met recht een duurzamere mobiliteitsoplossing genoemd worden – mits op de juiste manier gebruikt. De productie vergt veel energie en grondstoffen, maar bij regelmatig gebruik, goed onderhoud en bewuste keuze van vervangingsmomenten kan de e-bike een grote bijdrage leveren aan het verminderen van onze ecologische voetafdruk.
Kortom: de elektrische fiets is geen wondermiddel, maar wel een krachtig hulpmiddel op weg naar duurzamere mobiliteit. En zoals bij alle duurzame keuzes geldt: het draait niet alleen om het product, maar vooral om het gedrag van de gebruiker.
Bronnen:
- Milieu Centraal
- Umweltbundesamt
- Amnesty International
- CBS – Centraal Bureau voor de Statistiek
- Li-Cycle Europe
